Z Peenem�nde do gwiazd

Start

Pogranicza

W�r�d las�w i wydm jednej z ba�tyckich wysp, narodzi�a si� technika kosmiczna XX wieku. Chocia� zrazu wprz�gni�to j� w kierat tocz�cej si� akurat II wojny �wiatowej, to jednak po latach naukowcy, kt�rzy tu skonstruowali i wypr�bowali pierwsze rakiety balistyczne, zrealizowali swe m�odzie�cze marzenia. Wys�ali ludzi na Ksi�yc. Ale po drodze by�o piek�o podziemnej fabryki Kohnstein ko�o Nordhausen. By�y Londyn i Antwerpia. Przede wszystkim by�y dziesi�tki tysi�cy ofiar…

Pod koniec lat 30. XX wieku funkcjonariusze niemieckiej policji politycznej, czyli Gestapo, otrzymali polecenie skonfiskowania wszystkich zachowanych jeszcze kopii zrealizowanego w 1929 roku filmu fabularnego Fritza Langa „Kobieta na Ksi�ycu”. Obrazy tw�rcy filmowego doktora Mabuse nie by�y wy�wietlane w III Rzeszy, poniewa� Lang po doj�ciu Hitlera do w�adzy wyemigrowa� z Niemiec i pracowa� w USA. Ta okoliczno�� jedynie sprzyja�a autorom pomys�u konfiskaty kopii starego i zapomnianego ju� melodramatu o parze kochank�w, kt�ra pozostaje na Ksi�ycu. Gestapowcy my�leli bowiem, �e konfiskuj� dzie�o znienawidzonego przez nazist�w re�ysera filmowego z przyczyn politycznych. Tylko nieliczni wiedzieli, dlaczego tak naprawd� przetrz�sano magazyny wytw�rni filmowej UFA i firm dystrybucyjnych. Ot� konsultantem naukowym Fritza Langa, podczas realizacji „Kobiety na Ksi�ycu”, by� prof. Hermann Oberth. To wed�ug pomys�u tego pochodz�cego z Rumunii uczonego wykonano model rakiety, kt�ra bohater�w filmu przenios�a na Ksi�yc. I to on nadzorowa� kr�cenie zdj�� obrazuj�cych start rakiety i trwaj�cy 36 godzin lot.

Przed i po rozwodzie

Dziesi�� lat po premierze filmu naukowcy niemieccy na czele z ambitnym wizjonerem i utalentowanym konstruktorem, dr. Wernherem von Braunem, w malowniczym zak�tku ba�tyckiej wyspy Usedom (Uznam) pr�bowali filmow� fikcj� i marzenia o podr�ach na Ksi�yc przeku� w rzeczywisto��. A filmowe sceny startu rakiety, a zw�aszcza dekoracji przedstawiaj�cej wyrzutni�, czy cho�by plenery, mog�y agentom wywiadu i analitykom naukowym pa�stw obcych – rozumowano w Berlinie – da� du�o do my�lenia.

Wszak sceny startu rakiety ksi�ycowej ekipa Fritza Langa realizowa�a na wyspie… Usedom. Nie, tego dla ludzi rz�dz�cych III Rzesz� by�o stanowczo za du�o. I st�d zrodzi�a si� kuriozalna decyzja o konfiskacie wszystkich kopii filmu Langa, niespodziewanie zaliczonego do naj�ci�lej strze�onej tajemnicy pa�stwa Adolfa Hitlera. Nieco wcze�niej najwy�szym stopniem tajemnicy nazi�ci obj�li r�wnie� p�nocno-zachodni� cz�� wyspy Usedom z niewielk� wiosk� Peenem�nde.

Wiosn� 1937 roku do powstaj�cego w okolicach Peenem�nde wojskowego o�rodka produkcyjno-do�wiadczalnego broni rakietowej przyjecha�a z Kummersdorfu wi�kszo�� pracuj�cego tam zespo�u naukowc�w na czele z von Braunem. Jeszcze w podberli�skim Kummersdorfie wojskowym kierownikiem ca�ego przedsi�wzi�cia zosta� pu�kownik (p�niejszy genera�) Walter Dornberger.

Pierwsze obiekty w Peenem�nde, w tym osiedle mieszkaniowe w pobliskiej miejscowo�ci Karlshagen, wybudowano ze �rodk�w Luftwaffe, poniewa� a� do pierwszych tygodni 1939 roku badania rakietowe finansowa�y wsp�lnie wojska l�dowe i si�y powietrzne. Po „rozwodzie” Luftwaffe pozostawi�a sobie lotnisko w Peenem�nde-Zach�d, pozosta�e obiekty przej�y wojska l�dowe, kt�re zatrudni�y najlepszych specjalist�w, mi�dzy innymi Wernhera von Brauna, Waltera Riedla, Arthura Rudolpha i Waltera Thiela. Dopiero w 1941 roku do��czy� do nich wspomniany Hermann Oberth, kt�ry w roku poprzednim – jako profesor Politechniki w Dre�nie – uzyska� obywatelstwo niemieckie (wcze�niej mia� rumu�skie).

To w Peenem�nde-Zach�d (Werk West), gdzie sw�j o�rodek badawczo-produkcyjny zbudowa�y si�y powietrzne, narodzi�a si� bomba lataj�ca Fieseler 103, znana bardziej jako V-1, a we wschodniej cz�ci okolic Peenem�nde, gdzie powsta� gigantyczny o�rodek wojsk l�dowych z zak�adami Werk Ost i Werk S�d – rakieta balistyczna Aggregat 4, znana jako V-2.

Skonstruowany przez zesp� von Brauna, kt�remu Hitler nada� tytu� profesora, pierwszy prototyp rakiety A4 wystrzelono 13 czerwca 1942 roku. Nie by�a to pr�ba udana, podobnie zreszt� jak dwie nast�pne. Dopiero czwarta pr�ba, przeprowadzona 3 pa�dziernika 1942 roku, zako�czy�a si� pe�nym sukcesem. Wkr�tce by�a pi�ta – te� udana. „14 pa�dziernika 1942 roku mog�em mu (czyli Hitlerowi, jak pisa� w swych wspomnieniach Albert Speer, Minister Uzbrojenia i Amunicji Rzeszy – przyp. L.A.) zakomunikowa�, �e nie ma ju� powod�w do jakichkolwiek zastrze�e�, druga rakieta z powodzeniem przelecia�a wyznaczon� odleg�o�� 190 kilometr�w i trafi�a bezpo�rednio w cel, maj�c odchylenie zaledwie 4 kilometr�w. Po raz pierwszy dzie�o umys�u ludzkiego wznios�o si� ponad 100 kilometr�w w przestrze� powietrzn�”.

Noc, kt�ra zmieni�a losy �wiata

Ten budynek musia�a wiosn� 1943 roku ogl�da� Constance Babington Smith, pracowniczka Photographic Inteligence – specjalnej kom�rki strategicznego wywiadu lotniczego Wielkiej Brytanii. Je�li na dostarczonych jej zdj�ciach lotniczych dostrzeg�a mikroskopijny zarys czego�, co okaza�o si� bomb� lataj�c� V-1 o d�ugo�ci prawie o�miu metr�w, to tym bardziej jej uwadze nie m�g� umkn�� ogromny budynek elektrowni, wzniesionej tu w latach 1939-1942 i stoj�cy do dzisiaj.

Zanim wykonano zdj�cia, kt�re analizowa�a panna Smith, wywiad polskiej Armii Krajowej rozszyfrowa� to jedno z najtajniejszych i najlepiej strze�onych miejsc w III Rzeszy. Je�li pominiemy fikcj� literacko-filmow� serialu telewizyjnego „Pogranicze w ogniu” Andrzeja Konica, pierwszym, kt�ry pozna� cz�� tej tajemnicy, by� oficer wywiadu AK Bernard Kaczmarek, dysponuj�cy autentycznymi dokumentami niemieckimi uprawniaj�cymi do podr�owania po ca�ym terytorium Rzeszy. W 1942 roku w Swinem�nde (�winouj�ciu) spotka� si� z innym Polakiem – in�. Janem Szrederem. Od tego wsp�pracownika wywiadu dowiedzia� si�, �e ca�� p�nocno-zachodni� cz�� wyspy Usedom Niemcy uznali za stref� kontrolowan�.

Za Zinnowitz drog� zamyka�y zasieki z drutu kolczastego oraz liczne posterunki esesman�w, cz�sto z psami. „Nawi�za�em z nim (czyli in�. Szrederem – przyp. L.A.) ��czno�� i otrzyma�em pierwsze rewelacyjne informacje, �e na wyspie Usedom produkuje si� kar�owate samoloty o wadze oko�o jednej tony bez obs�ugi ludzkiej. Te informacje oraz to, �e produkuje si� tam r�wnie� inn� tajn� bro�, zebra�em i wr�ci�em do Bydgoszczy” – m�wi� Kaczmarek podczas realizacji w 1968 roku filmu dokumentalnego Krzysztofa Szmagiera „Operacja V-2”. Kaczmarek dowiedzia� si� r�wnie� od kolejarzy niemieckich pracuj�cych w Swinem�nde, �e liczne transporty z �ywno�ci�, r�nymi materia�ami i maszynami jad� do miejscowo�ci o nazwie Peenem�nde…

Ale naprawd� rewelacyjne informacje wywiad AK uzyska� w Bydgoszczy od m�odego podoficera niemieckiego, Austriaka z pochodzenia i antyfaszyst� z przekona�, przed wojn� mieszkaj�cego w Bydgoszczy i znakomicie m�wi�cego po polsku. Roman Tr�ger – bo o nim to mowa – nawi�za� zreszt� �cis�� wsp�prac� z wywiadem AK. S�u��c przez pewien czas jako radiotelegrafista w bazie lotniczej na wyspie Usedom, dostarczy� bezcennych wprost informacji o tajnym o�rodku, a nawet plany i szkice. Nie zna� on, oczywi�cie, ca�ej prawdy o Peenem�nde, ale to, co ju� wiedzia� lub – na pro�b� wywiadu – dyskretnie jeszcze zebra�, wystarczy�o, by najpierw w postaci meldunku radiowego, a p�niej bardziej szczeg�owego mikrofilmu wys�a� do Londynu.

O Peenem�nde Brytyjczycy mieli ju� mgliste informacje z innych �r�de� i natychmiast zrozumieli, �e produkowana tam bro� rakietowa stanowi dla nich �miertelne niebezpiecze�stwo. Gdy potwierdzono meldunki z okupowanej Polski za pomoc� setek zdj�� lotniczych wykonanych nad wysp� Usedom, decyzja gabinetu wojennego Winstona Churchilla mog�a by� tylko jedna. Zniszczy�! Bombowce Kr�lewskich Si� Powietrznych wykona�y wyrok w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943 roku, zrzucaj�c na zabudowania o�rodka rakietowego w Peenem�nde, osiedla naukowc�w, in�ynier�w i technik�w niemieckich w pobliskiej miejscowo�ci Karlshagen oraz – niestety – na obozy: koncentracyjny i cudzoziemskich robotnik�w przymusowych tysi�ce bomb. Wyra�ne �lady po miejscach eksplozji bomb w podpeenem�ndzkich lasach by�y jeszcze widoczne w maju 1997 roku.

W�r�d prawie 800 zabitych by�o oko�o trzystu wi�ni�w i robotnik�w przymusowych, w tym wielu Polak�w, a tak�e prawie dwustu naukowc�w i in�ynier�w. Na li�cie ofiar bombardowania nie by�o wprawdzie Wernhera von Brauna i Waltera Dornbergera, ale znalaz�y si�, m.in. nazwiska dw�ch bliskich wsp�pracownik�w Brauna – prof. Helmuta Walthera i dr. Waltera Thiela. Po tym nalocie zapad�a decyzja o przeniesieniu produkcji rakiet do zak�ad�w podziemnych. W sierpniu 1943 roku wi�niowie obozu koncentracyjnego zacz�li budow� podziemnej fabryki w Kohnstein ko�o Nordhausen. Produkcja zacz�a si� w listopadzie 1943 roku.

Prac� wykonywa�o 40 tys. wi�ni�w z obozu koncentracyjnego Dora. Nieludzkie warunki pracy, choroby, g��d i brutalne metody traktowania wi�ni�w przez stra�nik�w SS, spowodowa�y �mier� przesz�o 20 tys. os�b.

Sierpniowe bombardowanie Peenem�nde przez wielu historyk�w zaliczane jest za jedno z najwa�niejszych wydarze� II wojny �wiatowej. Nie zatrzyma�o ono wprawdzie bada� nad broni� rakietow�, ale o kilka miesi�cy op�ni�o produkcj� tego rodzaju hitlerowskiej Wunderwaffe. I chocia� testy z rakietami V-2 przeniesiono do okupowanej Polski, pocz�tkowo na Rzeszowszczyzn� w okolice wioski Blizna, a po wkroczeniu tam Armii Czerwonej – w Bory Tucholskie w okolice Wierzchucina, to jednak wyspa Usedom nadal s�u�y�a tw�rcom broni rakietowej. Pracowano tu pod ci�g�� gro�b� nalot�w bombowych, zreszt� co jaki� czas ponawianych przez aliant�w.

Ostatnim sukcesem kosmiczno-militarnym hitlerowskich Niemiec by�o wystrzelenie z Peenem�nde zmodyfikowanej rakiety V-2, oficjalnie nazwanej Aggregat 4b. Nast�pi�o to 24 stycznia 1945 roku. Pierwsza pr�ba z tym typem rakiety, przeprowadzona miesi�c wcze�niej z poligonu w Borach Tucholskich, by�a nieudana. Aggregat 4b r�ni� si� od typowej rakiety V-2 skrzyd�ami, przymocowanymi do kad�uba. Wszystkie pozosta�e parametry by�y identyczne z wyj�tkiem wagi (o ci�ar skrzyde�) i przede wszystkim zasi�gu. Rakieta V-2 mog�a dolecie� na maksymaln� odleg�o�� 330 kilometr�w, gdy jej zmodyfikowana wersja na odleg�o�� a� 750 kilometr�w.

Polowanie na niemieckie rakiety

W ko�cu stycznia 1945 roku w saloniku hotelu „Inselhof” w le��cej niedaleko Peenem�nde miejscowo�ci Zinnowitz odby�a si� tajna narada, zwo�ana przez 33-letniego w�wczas prof. von Brauna. Uczestniczyli w niej jego najbardziej zaufani wsp�pracownicy. Braun nie musia� d�ugo przedstawia� obecnym sytuacji militarno-politycznej. Wszyscy wiedzieli, �e Rosjanie, kt�rzy rozpocz�li zajmowanie po�udniowo-wschodnich powiat�w prowincji pomorskiej, wkr�tce dotr� na wysp� Usedom. Zastanawiali si�, co zatem robi�? Czeka� na przyj�cie Rosjan, czy wyjecha� st�d i odda� si� w r�ce aliant�w? Wspominaj�c o naradzie w Zinnowitz, Denis Piszkiewicz w ksi��ce „Przez zbrodnie do gwiazd” napisa�: „Von Braun zarz�dzi� g�osowanie. Decyzja zapad�a jednog�o�nie. Poddadz� si� Amerykanom i im przeka�� swoj� wiedz� o rakietach”.

�atwo by�o tak postanowi�, trudniej wykona�. Wszak obecni na naradzie widzieli w Peenem�nde wisz�ce na drzewach zw�oki koleg�w-in�ynier�w, kt�rzy odwa�yli si� g�o�no m�wi� o opuszczeniu o�rodka. Do cia� przypi�to kartki z napisem: „By�em tch�rzem, kt�ry ba� si� broni� ojczyzny”.

Braun, tw�rca rakiet V-2, wbrew poleceniom pomorskiego gauleitera NSDAP Franza Schwede-Coburga, kt�ry nakaza� naukowcom z Peenem�nde broni� o�rodka przed Armi� Czerwon�, utworzy� fikcyjny zesp� Vorhaben Zur Besonderen Verwendung (Projekt Specjalnego Przeznaczenia). Z nag��wkiem VZBV wystawiono przepustki i dokumenty przewozowe. Literami VZBV „ozdobiono” tysi�ce skrzy� z dokumentami, setki wagon�w kolejowych i samochod�w ci�arowych. Podst�p si� uda�. Na prze�omie lutego i marca 1945 roku Braun wyprowadzi� z Peenem�nde kilka tysi�cy ludzi i tony dokument�w, rozpoczynaj�c trwaj�c� dwa miesi�ce drog� do Amerykan�w, kt�rym podda si� na pocz�tku maja. Po wyje�dzie ostatniej ekipy niemieckich in�ynier�w i technik�w, do o�rodka w Peenem�nde wkroczyli saperzy, kt�rzy pod�o�yli �adunki wybuchowe pod najwa�niejsze obiekty. Wkr�tce wysadzono je w powietrze.

Armia Czerwona zaj�a Peenem�nde 5 maja 1945 roku. Major Anatol Wawi�ow wspomina� p�niej, �e kolebka epoki kosmicznej by�a w trzech czwartych ruin�. I doda�, �e rozkazano mu zniszczy� to, co zosta�o. Ale nie zaraz. Wszak Rosjanie przynajmniej od pocz�tku 1944 roku interesowali si� ekip� Wernhera von Brauna i jej osi�gni�ciami. Wiele element�w rakiet V-2 znale�li p�nym latem 1944 roku na by�ym poligonie niemieckim ko�o wsi Blizna na Rzeszowszczy�nie, a zim� roku nast�pnego resztek rakiet poszukiwano w Borach Tucholskich. Znalezione przez Rosjan cz�ci rakiet poddano badaniom w Instytucie Naukowo-Do�wiadczalnym numer 1, pr�buj�c na tej podstawie odtworzy� konstrukcj� tej tajemniczej broni.

Na polecenie J�zefa Stalina wiosn� 1945 roku utworzono komisj� pa�stwow�, kt�ra mia�a zapozna� si� z osi�gni�ciami niemieckiej techniki rakietowej. W maju jej cz�onkowie pojawili si� w Berlinie, sk�d specjalnym poci�giem pojechali do Peenem�nde i rozpocz�li gigantyczne polowanie, przetrz�saj�c ca�� wysp� od Swinem�nde przez Zinnowitz i Karlshagen po Peenem�nde na p�nocy i miejscowo�� Usedom na po�udniowym zachodzie. W tych okolicach uda�o si� zebra� cz�ci dziesi�ciu rakiet V-2. Zdemontowano te� resztki urz�dze� produkcyjnych i instalacji s�u��cych do przeprowadzania pr�b z broni� rakietow�. Przes�uchano setki �wiadk�w, w tym pracuj�cych w o�rodku rakietowym wi�ni�w i robotnik�w przymusowych.

W r�ce Amerykan�w dosta� si� „pierwszy garnitur” konstruktor�w niemieckich rakiet z Wernherem von Braunem na czele i praktycznie ca�a dokumentacja techniczna. Rosjanie musieli zadowoli� si� – opr�cz Peenem�nde – podziemn� fabryk� broni rakietowej ko�o Nordhausen (wcze�niej jednak ogo�ocon� przez Amerykan�w, kt�rzy pierwsi zaj�li Turyngi�) oraz „drugim garniturem” wsp�pracownik�w von Brauna na czele z in�. Helmutem Gr�ttrupem. I oni nie okazali si� wcale gorsi od swego dawnego szefa z Peenem�nde. Rych�o skonstruowali udoskonalon� kopi� V-2, kt�ra pod oznaczeniami R-1 i R-2 na pocz�tku lat 50. wesz�a na uzbrojenie Armii Radzieckiej.

Profesorowi von Braunowi szcz�cie sprzyja�o przez ca�e �ycie. I umar� te� w sam� por�, uhonorowany najwy�szymi odznaczeniami USA za wys�anie ludzi na Ksi�yc. Tym z jego najbli�szych wsp�pracownik�w, kt�rzy prze�yli swego mistrza, szcz�cia zabrak�o. �rodowiska �ydowskie zaprotestowa�y przeciwko dalszemu honorowaniu ludzi z krwi� na r�kach. Ich zas�ugi w podboju kosmosu posz�y w zapomnienie. Przypomniano za� sobie to, co dzia�o si� w obozach urz�dzonych na wydmach wyspy Usedom i w podziemnej fabryce ko�o Nordhausen. Nie tylko �ydowscy historycy nie ukrywali, �e po wojnie na szubienicy powinno zawisn�� ca�e kierownictwo o�rodka w Peenem�nde, na czele z von Braunem i jego zast�pc� Arthurem Rudolphem – g��wnym in�ynierem podziemnych zak�ad�w „Mittelwerk” w czasach Hitlera i g��wnym tw�rc� olbrzymiej rakiety no�nej Saturn 5 w czasach ameryka�skich prezydent�w Johnsona i Nixona.

Gdy po publikacji w 1983 roku ksi��ki Jeana Michela „DORA. Piek�o wszystkich oboz�w koncentracyjnych”, kt�rej jednym z negatywnych bohater�w by� �yj�cy jeszcze Rudolph, Departament Sprawiedliwo�ci USA wszcz�� post�powanie wyja�niaj�ce. Obra�ony konstruktor zrzek� si� obywatelstwa ameryka�skiego, zwr�ci� Medal Kongresu USA i wyjecha� do RFN, gdzie zmar� w po�owie lat 90. W 1989 roku, gdy w USA organizowano wielkie obchody 20. rocznicy pierwszego l�dowania ludzi na Ksi�ycu, do Stan�w Zjednoczonych Arthura Rudolpha nie wpuszczono. W tym samym roku, w dogorywaj�cej Niemieckiej Republice Demokratycznej, wygaszono ostatni kocio� elektrowni zbudowanej na potrzeby zak�ad�w produkuj�cych bro� rakietow� w Peenem�nde. A obok elektrowni a� do zjednoczenia Niemiec funkcjonowa�a silnie strze�ona baza lotnicza i morska Narodowej Armii Ludowej NRD.

Leszek Adamczewski - Magazyn "Odkrywca"

Uwielbiam takie artyku�y... mniam

Nalot na Peenem�nde 17/18 sierpnia 1943 roku

Gar�� informacji

Czym by�o? Gdzie si� znajdowa�o? Co sprawi�o, i� to w�a�nie tam postanowili uderzy� alianci? Te podstawowe pytania nasuwaj� si� po przeczytaniu obco brzmi�cej nazwy. W latach trzydziestych Peenem�nde by�o ma��, u�pion� wiosk�, le��c� na prawym brzegu rzeki Peene. Lokalizacja miejscowo�ci pozwala na umiejscowienie jej w p�nocnej cz�ci wyspy Uznam. Wielko�� wyspy wynosi 424 km2. Po�o�ona jest na Morzu Ba�tyckim, mi�dzy Zatok� Pomorsk� a Zalewem Szczeci�skim. Jej ogromnym atutem jest w�a�nie jej odizolowana od reszty l�du lokalizacja. W 1937 roku by�a idealnym miejscem dla prac naukowych - le�a�a w odosobnieniu, a otaczaj�cy j� obszar kontrolowany by� przez Niemc�w. W�a�nie w tym roku rozpocz�to wznoszenie budynk�w mieszkalnych - wst�pne przygotowanie gruntu pod przysz�e o�rodki bada�. G�sty las oraz pag�rkowaty kszta�t wyspy by�y wielkim atutem dla niemieckiego przemys�u wojennego, kt�ry w�a�nie tutaj postanowi� wznie�� O�rodek Bada� Wojskowych. Wkr�tce zacz�li przybywa� naukowcy. Przedmiotem dog��bnych analiz i dyskusji nowoprzyby�ych mieszka�c�w miejscowo�ci sta�y si� rakiety, kt�rych u�ycie planowano w dziedzinie militari�w.

Ca�emu przedsi�wzi�ciu nadano nic nie m�wi�cy kryptonim "Aggregat", co uniemo�liwia�o osobom postronnym ewentualn� identyfikacj� celu prac badawczych. Z czasem d�ug� nazw� skr�cono do samej litery "A", a kolejne rakiety, nad kt�rymi trwa�y prace, okre�lano "A-1", "A-2" i "A-3". Przed wybuchem wojny Albert Speer opracowa� plan dzia�ania dla zak�ad�w w Peenem�nde, gdzie organizacj� projektu zajmowa� si� Walter Dornberg. Wybuch konfliktu zbrojnego spowodowa�, i� nieudane do tej pory prace, zosta�y przyspieszone. Udany pocz�tek wojny szed� w parze w coraz bardziej zaawansowan� budow� rakiety "A-4", kt�r� przemianowano na "V-2". Skr�t ten oznacza� "Vergeltungswaffen" - "bro� odwetow�". Nomenklatura niemiecka mia�a du�y wp�yw na morale spo�ecze�stwa n�kanego wtedy przez alianckie bombowce. Udane pr�by sprawi�y, i� w nied�ugim czasie zar�wno rakiety "V-2", jak i produkowane przez Zak�ady Lotnicze Fieselera pociski "V-1", mog�y wej�� do produkcji masowej. Adolf Hitler wierzy�, �e jego "Wunderwaffe" s� w stanie zapewni� III Rzeszy zwyci�stwo przede wszystkim na froncie zachodnim, gdzie rywalizowa�a z Wielk� Brytani�. Aby zapocz�tkowa� produkcj� na tak wielk� skal�, w Peenem�nde zatrudniano przymusowych robotnik�w. W chwili nalotu RAF na zak�ady pracowa�o tam oko�o 20 tys. ludzi.

A wszystko z zachowaniem jak naj�ci�lejszej tajemnicy. Wydaje si� to oczywi�cie nieprawdopodobne, bowiem spora ilo�� ludzi dzia�a z regu�y dekonspiruj�co. W przypadku niemieckiego o�rodka tajemnicy strze�ono pilnie, jednak i tak nie usz�o uwadze brytyjskiego wywiadu (i agent�w sprzymierzonych), i� w Peenem�nde dzieje si� co�, czym powinni zainteresowa� si� najwy�ej postawieni dygnitarze alianccy.
Wywiad, rozpoznanie i przygotowania

Okryte tak g��bok� tajemnic� prace naukowe pocz�tkowo nie zosta�y wykryte przez wywiad aliant�w. Mimo wszelkich poszlak, wskazuj�cych na strategiczne znaczenie Peenem�nde, Brytyjczycy uparcie je ignorowali, cho� w r�kach trzymali niepodwa�alne dowody. Tu� po wybuchu wojny brytyjski attach� morski otrzyma� dok�adne i wyczerpuj�ce informacje na temat niemieckich prac technicznych i ich zaawansowania. Nied�ugo po tym raport trafi� do Wielkiej Brytanii, gdzie ca�� spraw� uznano za zbyt niewiarygodn� i okrzykni�to prowokacj�. Wkr�tce brytyjski wywiad zacz�� alarmowa� - w Peenem�nde najprawdopodobniej przeprowadzano pr�by rakietowe. Tym razem Komitet Szef�w Sztabu podj�� odpowiednie kroki i energicznie zabra� si� do organizacji dalszych dzia�a� wywiadowczych. 15 kwietnia 1943 roku (dwa dni wcze�niej �wiat dowiedzia� si� o zbrodni katy�skiej) szefem ca�ego projektu zosta� Duncan Sandys. Sandys nie pr�nowa� i szybko wzi�� si� do pracy.

Podj�te przez niego dzia�ania pozwoli�y na ustalenie, i� w Peenem�nde znajduje si� miejsce, gdzie faktycznie trwaj� prace nad rakietami nap�dzanymi ciecz�. Dalsze �lady odnalaz�y si� bardzo szybko - w�r�d nich by�y i raporty Polak�w dzia�aj�cych w kraju i na terytorium Rzeszy. Dodatkowo 20 maja rozpocz�to szereg lot�w rozpoznawczych, dzi�ki kt�rym dr R.V. Jones rozpozna� na jednym ze zdj�� charakterystyczn� wyrzutni� rakiet. Samoloty de Havilland Mosquito kilkakrotnie pracowa�y nad Peenem�nde, przywo��c niezwykle cenne informacje w postaci zdj��. Obrona przeciwlotnicza nie niepokoi�a alianckich samolot�w, co umo�liwia�o swobodne loty nad miejscem docelowym. Dzi�ki tak udanej akcji wywiadowczej ju� 27 czerwca Sandys m�g� sko�czy� swoj� misj�. 29 czerwca zebra� si� Komitet Obrony, kt�ry ustali�, i� nalot przeprowadzony zostanie w sile 800 bombowc�w. Wyrok na Peenem�nde zosta� podpisany, cho� teraz rozpoczyna� si� okres wzmo�onych prac przygotowawczych do nalotu.
Aby Brytyjczycy mogli dok�adnie przygotowa� si� do akcji, prace ruszy�y natychmiast. W�adys�aw Kisielewski ("Polacy w walce z V-1 i V-2") pisze, i� najtrudniejsz� spraw� by�o zachowanie tajemnicy. Faktycznie, do ca�ej operacji zaanga�owano oko�o 4 tysi�cy lotnik�w; natomiast o celu wyprawy wiedzia�a jedynie garstka ludzi. Bombardowanie poprzedzono dok�adnym rozpoznaniem terenu, wykonano szczeg�owy model obiektu i przeprowadzono szereg �wicze� dla za��g bombowc�w. Najwa�niejsz� spraw� by�o zniszczenie laboratori�w i warsztat�w rakiet oraz u�miercenie personelu naukowego. 7 lipca 1943 roku gen. Harris zwo�a� odpraw� dow�dc�w 6 Grup.

9 lipca wydano rozkaz operacyjny, kt�ry brzmia�:
"Data Ataku. Atak zostanie przeprowadzony przy pierwszej sprzyjaj�cej okazji, gdy pokrycie chmur nad Dani� b�dzie wystarczaj�ce, o zmierzchu lub pierwszej odpowiedniej nocy, kt�ra zapewni wystarczaj�co d�ugi czas ciemno�ci, umo�liwiaj�c zako�czenie lotu nad terytorium nieprzyjaciela o brzasku".
Wkr�tce jednak gen. Harris uzna�, i� nalot powinien odby� si� w bezchmurn� noc, przy pe�ni ksi�yca. 26 lipca wykonano jeszcze jeden lot zwiadowczy, kt�ry dostarczy� kolejnych cennych informacji. Na dow�dc� wyprawy wybrano Gr/Cpt J.H. Searby'ego. Atak postanowiono przeprowadzi� metod� "na czas i odleg�o��", kt�ra, m�wi�c w mocnym skr�cie, opiera�a si� na notowaniu czasu przelotu pomi�dzy punktami orientacyjnymi, dzi�ki czemu ponowione ataki mog�y by� prowadzone nawet przy du�ej warstwie chmur, mg�y lub zas�ony dymnej. 9 sierpnia rozpocz�o si� szkolenie. Pierwsze wyniki nie by�y imponuj�ce. Wydawa� by si� mog�o, i� plan, kt�ry ho�ubi� gen. Cochrane, m�g� nie przynie�� po��danego efektu, jednak z czasem piloci zacz�li uzyskiwa� coraz lepsze wyniki. Brytyjczycy prowadzili tymczasem szereg lot�w nad Berlin, skupiaj�c uwag� Luftwaffe na stolicy III Rzeszy.

Te dezorientuj�ce naloty niejako uratowa�y za�ogi alianckie podczas nalotu na Peenem�nde. W ko�cu gen. Harris podj�� decyzj� o przeprowadzeniu nalotu w nocy z 17 na 18 sierpnia. Opatrzono go kryptonimem "Hydra". Z kolei nalot 8 bombowc�w na Berlin nazwano "Whitebait". Mia�y one odci�gn�� si�y Luftwaffe w kluczowym momencie ataku.

Atak i powr�t

Wed�ug danych zawartych w ksi��ce Martina Middlebrooka "Nalot na Peenem�nde" zast�pcami p�k Searby'ego zostali pp�k John Pauquier oraz John White. Ten sam autor podaje kolejno�� atak�w lotnictwa alianckiego:

- osiedle mieszkaniowe - 3. i 5. Grupa Bombowa
- Zak�ady Produkcyjne - 1. Grupa Bombowa
- Zak�ady Do�wiadczalne - 4. i 6. Grupa Bombowa

W sumie w ca�� operacj� zaanga�owano 650 samolot�w, wykonuj�cych r�ne zadania. W nalocie bra�o udzia� r�wnie� kilka polskich za��g, mimo i� Polak�w i ich jednostki wykluczono z ca�ej operacji. Dywizjony te nie wystartowa�y do akcji, poniewa� dow�dztwo obawia�o si� o morale polskich za��g bombarduj�cych polskich robotnik�w przymusowych, kt�rzy pracowali dla Niemc�w. W sierpniu par� za��g z 300. dywizjonu przezbraja�o si� na Lancastery, co umo�liwi�o im udzia� w nalocie.

Bezchmurna noc nie sprzyja�a alianckiemu lotnictwu, cho� podr� nad Morzem P�nocnym i Dani� (2000 km.) odby�a si� wi�kszych przeszk�d. Niemiecka artyleria przeciwlotnicza zestrzeli�a kilka samolot�w, jednak nie by�y to straty, kt�re znacznie wp�yn�yby na si�� nalotu. O godz. 0.15 rozpocz�� si� atak. Poprzedzi�o go zrzucenie "marker�w" przez pathfindery. Znaczniki �wietlne umo�liwia�y odnalezienie celu. B��d pierwszej fali zrzucaj�cej wska�niki zosta� szybko naprawiony i po poprawnym oznaczeniu punktu celowania zacz�o si� zrzucanie �adunku. Pierwsza fala bombowc�w przestrzeli�a do 3,5 km od osiedla mieszkaniowego, atakuj�c r�wnie� ob�z przymusowych robotnik�w. Zas�ona dymna, jaka szybko pokry�a niebo obrona Peenem�nde, nie przeszkodzi�a w wykonaniu ataku. By�a to tradycyjna procedura obro�c�w, kt�rzy do tej pory przyzwyczajeni byli do tego, i� samoloty nieprzyjaciela mija�y ich, pod��aj�c dalej. Tym razem mia�o by� inaczej. O 0.31 nadlecia�a druga fala. 124 samoloty zrzuci�y 480 ton burz�cych i 40 ton bomb zapalaj�cych. Wcze�niejsze 250 bombowc�w pos�a�o oko�o 500 ton bomb burz�cych i 100 ton bomb zapalaj�cych. Trzecia fala ruszy�a do dzia�ania o 0.42, zrzucaj�c najwi�ksza ilo�� bomb. W sumie trzecie uderzenie (170 samolot�w) dorzuci�o do og�lnego bilansu zniszcze� 670 ton bomb, natomiast ca�o�� si� zbombardowa�a Peenem�nde 1795 tonami bomb burz�cych i zapalaj�cych.

Dzi�ki sprawnie przeprowadzonej akcji zmylaj�cej, atak na Peenem�nde m�g� zako�czy� si� powodzeniem. Zgin�o 735 ludzi, z kt�rych 178 stanowi�o sk�ad wsp�pracownik�w sztabu w Peenem�nde. Budynki, kt�re sta�y si� celem ataku, w wi�kszo�ci zosta�y zniszczone.

Wed�ug statystyk sporz�dzonych przez Martina Middlebrooka uderzenia dokona�o 560 samolot�w. 28 z nich zosta�o zestrzelonych. Zrzucono 1795 ton (1528 ton bomb burz�cych i 267 ton bomb zapalaj�cych). W sumie RAF straci� 40 samolot�w bombowych oraz 3 samoloty utracone podczas lot�w intruderskich lub nalotu na Berlin. 290 lotnik�w nie wr�ci�o tej nocy do Wielkiej Brytanii - 245 nie wr�ci�o ju� nigdy... Mimo du�ych strat, sukces by� wielki. Adolf Hitler nalot na zak�ady produkcyjne V-2 przyp�aci� atakiem furii. Szef sztabu Luftwaffe, gen. Jeschonnek, obarczony win� za nieudolne dzia�ania Luftwaffe, pope�ni� samob�jstwo. Najwa�niejsze by�o jednak, przynajmniej dla aliant�w, i� Peenem�nde przesta�o funkcjonowa�, jak przed nalotem, trac�c na znaczeniu w ko�cowej fazie II wojny �wiatowej.

�r�d�o : sww.w.szu.pl/bitwy/peenemunde.html

Wątki

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Pogranicza