Pogranicza
Amerykañscy chemicy pokonali jedno z najwiêkszych wyzwañ w syntezie organicznej: jak zaatakowaæ w cz±steczce niereaktywne wi±zania wêgiel-wodór bez odpadowych pomocniczych grup w syntezie organicznej, takich jak grupy zabezpieczaj±ce i skierowuj±ce.
Christina White i Mark Chen z University of Illinois mówi±, ¿e ich katalizator ¿elazowy, który z nadtlenkiem wodoru selektywnie i zgodnie z oczekiwaniami utlenia wi±zania C-H w bardziej reaktywne grupy C-OH, fundamentalnie zmieni drogê budowy skomplikowanych cz±steczek takich jak leki, które tworzone s± w laboratorium.
Wiazania C-H otaczaj±ce organiczne cz±steczki zazwyczaj pomijane w syntezie organicznej jako ¿e s± one traktowane jako niereaktywne. Selektywny atak na jedno wi±zanie C-H ca³ej cz±steczki zwi±zane z innymi grupami, czyli mówi±c wprost – typowymi farmaceutykami, jest niezwykle trudny: wiele wi±zañ C-H, albo nawet ca³a cz±steczka, s± prawdopodobne do rozerwania.
¯elazowy katalizator utlenia selektywnie wi±zanie o C-H najwiêkszej gêsto¶ci elektronowej w cz±steczce artemizyny, ¶rodka przeciwmalarycznego
Chocia¿ katalizatory platynowe i palladowe s± zdolne do hydroksylowania, aminowania i alkilowania wi±zañ C-H selektywnie, to jednak s± uzale¿nione od znajduj±cych sie obok grup aktywuj±cych lub kieruj±cych, które zwiêkszaj± reaktywno¶æ wi±zañ C-H, albo naprowadzaj± katalizator na jedno wi±zanie C-H w szczególnej grupie lub tzw. grupie protekcyjnej. Jest to jednak du¿y postêp w syntezie – tylko naturalne enzymy s± w stanie uchwyciæ wi±zanie C-H bez pomocy innych grup, niestety ich skomplikowane centra aktywne pracuj± jedynie w obecno¶ci specyficznych substratów.
Mimo to elektrofilowy katalizator ¿elazowy White i Chena z nadtlenkiem wodoru selektywnie utlenia pojedyncze wi±zania ca³ej cz±steczki z ³atwo¶ci±. Nowa metoda zosta³a z powodzeniem zademonstrowana na kilku rozbudowanych substancjach, w tym antymalarycznej artemizynie. W tym przypadku jedno z piêciu wi±zañ C-H zosta³o selektywnie utlenione z wydajno¶ci± wiêksz± ni¿ poprzednio uzyskano podczas prób z enzymami. Szczególne wra¿enie robi zrobi³ fakt, ¿e White i Chen okre¶lili zasady okre¶laj±ce selektywno¶æ katalizatora: zale¿no¶æ od gêsto¶ci elektronowej wi±zania C-H lub czy nie by³a fizycznie utrwalana poprzez blisko¶æ cz±steczki katalizatora.
Mechanizm reakcji nie jest jasny, ale White sugeruje ¿e zawiera ¿elazowo-tlenowe lub ¿ela¿owo-nadtlenowe stadium po¶rednie, z atomem tlenu ewentualnie przenoszonym od ¿elaza na utworzenie wi±zania C-OH. Takie reakcje próbowano przerowadzaæ ju¿ wcze¶niej, ale zwykle katalizator rozk³ada³ na wolne ¿elazo, które z nadtlenkiem wodoru tworzy rodniki hydroksylowe (OH z wolnym wi±zaniem) które siej± spustoszenie w cz±steczce organicznej. White my¶li, ¿e kluczem do sukcesu tym razem by³o zastosowanie bardziej sztywnych ligandów katalizatora, które otaczaj± centralnie po³o¿ony atom ¿elaza – co znaczy, ¿e katalizator rozk³ada siê znacznie wolniej, aczkolwiek nadal przestaje pracowaæ po 4-5 cyklach (co znaczy, ¿e katalizator czêsciowo siê rozk³ada podczas reakcji, ale nadal jest go tyle, ¿e mo¿e byæ u¿yty 4-5 razy, potem jest ju¿ zbyt roz³ozony, czyli zbyt ma³o jest samego katalizatora, by by³ efektywny, przyp. t³um.).
Modyfikowanie farmaceutyków by sprawdziæ, czy pochodne maj± silniejsze dzia³anie biologiczne czêsto oznacza wykonanie ca³ej syntezy od podstaw, zarysów, natomiast prostsze powinno byæ wbudowanie grupy funkcyjnej, np. OH pod koniec syntezy, czyli je¶li mamy jaki¶ farmaceutyk i chcemy sprawdziæ, czy jego pochodna hydroksylowa wykazuje wiêksz± aktywno¶æ biologiczn±, to zamiast prowadziæ ca³± syntezê jeszcze raz, u¿ywaj±c jednego sk³adnika z dodatkow± grup± OH, wystarczy utleniæ ten produkt, który ju¿ mamy wykorzystuj±c omawiany katalizator.
Reakcja dodaje chemikom now± szufladkê do szafki na narzêdzia do hydroksylowania. Jednym szczególnym zastosowaniem w przemy¶le farmaceutycznym bêdzie prawdopodbnie otrzymywanie produktów przemiany materii leków.
----------------------------------------------------------------------
To teraz czekamy a¿ opracuj± katalizatory do przeróbki metanu, tak ¿eby nie musieæ z niego produkowaæ gazu syntezowego i z niego dopiero co innego otrzymywaæ, Albo z wy¿sze alkany przerabiaæ, zamiast produkowaæ aktywniejsze alkeny, a z nich dopiero produkty u¿ytkowe.
Ciekawe swoj± drog± czy te leki staniej± czy ich cena pozostanie sta³a. Je¶li pochodne hydroksylowe leków ju¿ istniej±cych oka¿± siê skuteczniejsze i przy tym ma³o lub te¿ mniej toksyczne, leki te powinny stanieæ. Je¶li jednak oka¿e siê ze sa mniej aktywne w sposób 'po¿±dany' to niezbyt wiele siê zmieni na rynku farmaceutycznym. Nie mniej jednak jest to du¿e odkrycie i napewno tañsza alternatywa dla platyny czy palladu.
AMERYKANOM GRATULUJEMY NOWEGO KATALIZATORA.
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.pladminik.xlx.pl