Ranne wstawanie nie pop�aca

Start

Pogranicza

Nocne marki lepsze od rannych ptaszk�w? Belgijscy i kanadyjscy naukowcy dowiedli, �e wydajno�� intelektualna zale�y od tego jak wcze�nie, a raczej jak p�no zwleczemy si� z ��ka.

Jedni z nas lubi� wstawa� wcze�nie rano i r�wnie wcze�nie k�ad� si� spa�. Inni przeciwnie - preferuj� wylegiwanie si� do p�nych godzin i tak samo p�no id� do ��ka. Skowronki najlepiej funkcjonuj� rano, ale zazwyczaj nie s� w stanie dotrwa� do ko�ca wieczornego filmu, natomiast sowy, cho� rano s� niewyspane, to najcz�ciej wystarcza im energii do p�nych godzin nocnych.

Jak si� jednak okazuje, nasze nawyki zwi�zane ze snem odpowiadaj� tak�e za d�ugo�� aktywno�ci intelektualnej. Badania Christiny Schmidt z belgijskiego uniwersytetu w Liege (ich wyniki opublikowano niedawno w "Science") dowiod�y, �e skowronki s� w stanie koncentrowa� si� kr�cej ni� sowy.

Skowronki pad�y, sowy przetrwa�y

Ka�dy z nas ma sw�j w�asny chronotyp, czyli indywidualny wzorzec fizycznej i intelektualnej aktywno�ci oko�odobowej. Jest on w znacznej mierze uwarunkowany genetycznie. Kilka lat temu ameryka�scy naukowcy zidentyfikowali gen hPer2 odpowiedzialny za funkcjonowanie rytmu sen - czuwanie. Jego mutacja prowadzi do rzadkiej choroby dziedzicznej polegaj�cej na tym, �e u os�b cierpi�cych na ni� zegar biologiczny spieszy si� o blisko 4 godziny.

Na wzorce aktywno�ci oko�odobowej wp�ywaj� tak�e warunki �wietlne, jakie wyst�powa�y tu� po urodzeniu - na podstawie pory narodzin mo�na z du�ym prawdopodobie�stwem przewidzie� typ aktywno�ci danej osoby. Oko�o 60 proc. wszystkich rannych ptaszk�w (a tylko 17 proc. nocnych mark�w) rodzi si� w okresie wiosenno-letnim, jesieni� i zim� za� tylko 35 proc. chronotyp�w porannych (i a� 45 proc. wieczornych). Wi��e si� to ze zmianami w r�nych porach roku tzw. fazy �wietlnej, kt�ra wp�ywa na st�enie melatoniny - hormonu odpowiedzialnego za regulowanie reakcji naszego organizmu na zewn�trzne warunki �wietlne.

Przyzwyczajenia dotycz�ce snu cz�sto zmieniaj� si� tak�e wraz z wiekiem. O ile w�r�d m�odzie�y i student�w bardzo du�y jest udzia� os�b o nocnym trybie �ycia, to starsi ludzie cz�sto wstaj� z kurami i r�wnie� wcze�niej od innych domownik�w k�ad� si� spa�.

A jak nasze senne nawyki wp�ywaj� na wydajno�� intelektualn�? To w�a�nie postanowi�a wyja�ni� Christina Schmidt.

Do badania wybrano 15 os�b - skowronk�w, oraz 16 s�w. Wszyscy spali przez tydzie� w domu, a p�niej przez dwie noce w laboratorium. W trakcie bada� dwukrotnie po obudzeniu dawano im do rozwi�zania zadania wymagaj�ce uwagi wzrokowej, a nast�pnie skanowano za pomoc� funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) obszary m�zgu odpowiedzialne za koncentracj� uwagi. Pierwsza sesja odbywa�a si� 1,5, a druga - 10,5 godziny po obudzeniu.

Okaza�o si�, �e o ile po 1,5 godzinie obie grupy wykonywa�y zadania r�wnie sprawnie, o tyle po 10,5 godzinach m�zg rannych ptaszk�w by� mniej aktywny ni� nocnych mark�w. Osoby wstaj�ce wcze�niej czu�y si� bardziej senne i wolniej wykonywa�y zadania, co mo�e �wiadczy� o tym, �e ich m�zgi szybciej ulega�y zm�czeniu. Badacze stwierdzili, �e po 10 godzinach sowy poprawi�y swoje wyniki o 6 proc. zar�wno wobec swoich wcze�niejszych osi�gni��, jak i rezultat�w skowronk�w.

Zdaniem uczonych dane te �wiadcz� o tym, �e w miar� up�ywu czasu potrzeba snu daje zna� o sobie w wi�kszym stopniu u os�b o chronotypie porannym ni� wieczornym. Okazuje si� te�, �e znacznie wi�ksz�, ni� do tej pory s�dzono, rol� w regulacji zapotrzebowania na sen odgrywa system homeostatyczny, kt�ry pilnuje, aby ka�dy z nas otrzyma� odpowiedni� dawk� snu po okre�lonym czasie czuwania. Do tej pory uwa�ano, �e odpowiada za to przede wszystkim wewn�trzny zegar biologiczny organizmu synchronizuj�cy jego funkcjonowanie z cyklem �wiat�a i ciemno�ci.

Autorzy podkre�laj�, jak wa�ne jest, aby ludzie poszukiwali pracy w takich godzinach, kt�re s� dopasowane do ich chronotyp�w. Ma to nie tylko du�e znaczenie dla ich wydajno�ci, ale tak�e wi��e si� z ryzykiem np. wypadku w trakcie d�ugiej jazdy samochodem czy katastrofy samolotu podczas wielogodzinnego lotu.

Czy mo�na zmieni� sow� w skowronka?

Jeszcze bardziej zaskakuj�ce wyniki dotycz�ce os�b o r�nych chronotypach uzyskali naukowcy z Centre for Neuroscience na University of Alberta (Kanada). Opublikowano je w "Journal of Biological Rhythms".

Badaniem zosta�o obj�tych 18 os�b, spo�r�d kt�rych po�owa preferowa�a wczesne, a po�owa p�ne wstawanie. Uczestnik�w przetestowano cztery razy w ci�gu dnia (o godzinie 9, 13, 17 i 21) trzema metodami. Jedna z nich - przezczaszkowa stymulacja magnetyczna - polega�a na pobudzaniu neuron�w wysy�aj�cych impulsy do r�nych mi�ni magnesem trzymanym nad kor� m�zgow�. Mierzono r�wnie� si�� wygenerowan� przez ka�dego uczestnika podczas maksymalnego skurczu mi�ni oraz stymulowano elektrycznie nerw z ty�u kolana, aby okre�li� przebieg impulsu przez rdze� kr�gowy.

Wyniki badania pobudliwo�ci korowej by�y zgodne z przewidywaniami. U rannych ptaszk�w by�a ona najwy�sza rano i spada�a w ci�gu dnia a� do wieczornego minimum. Odwrotnie wygl�da�a sytuacja u nocnych mark�w, u kt�rych najwy�szy poziom aktywno�ci m�zgowej zaobserwowano o godzinie 21 wieczorem. Cho� wydaje si� to oczywiste, nikt wcze�niej - jak twierdzi jeden z pomys�odawc�w eksperymentu Olle Lagerquist - nie wykaza� tak przekonuj�co, �e m�zg cz�owieka ma wi�ksz� pobudliwo�� rano, je�li jest on skowronkiem, lub wieczorem, gdy jest sow�.

Naukowc�w zaskoczy�y za to bardzo wyniki stymulacji rdzenia kr�gowego, kt�rego pobudliwo�� w obu grupach wzrasta�a w ci�gu dnia, osi�gaj�c maksimum wieczorem. Natomiast pomiary maksymalnej si�y mi�ni pokaza�y, �e o ile osoby z chronotypem wieczornym stawa�y si� coraz silniejsze wraz z up�ywem godzin, u badanych preferuj�cych ranne wstawanie nie zaobserwowano �adnych zmian.

Uzyskane rezultaty sk�oni�y naukowc�w do wysuni�cia wniosku, �e ranne ptaszki mog� w ci�gu dnia nigdy nie osi�ga� maksymalnej wydajno�ci ze wzgl�du na to, i� aktywno�� ich m�zgu pod��a jedn� drog�, a rdzenia kr�gowego drug�, w zwi�zku z czym kompensuj� si� one wzajemnie. Inaczej wygl�da sytuacja u nocnych mark�w, u kt�rych zar�wno m�zg, jak i rdze� kr�gowy osi�gaj� najwi�ksz� wydajno�� wieczorem i w nocy.

Uczeni planuj� dalsze badania z wykorzystaniem podobnych technik, w kt�rych spr�buj� odpowiedzie� na pytanie, czy mo�na zmieni� osoby o zwyczajach skowronk�w w sowy i na odwr�t. Wiedza taka mia�yby ich zdaniem niebagatelny wp�yw na okre�lenie mo�liwo�ci ludzi pracuj�cych na r�ne zmiany i pomog�aby rozstrzygn�� kwestie, czy ludzie s� w stanie szybko prze��czy� si� na inny tryb funkcjonowania, jak trudne jest dla nocnego marka wykonywanie pracy rano i wiele innych.

Zar�wno badania belgijskich, jak i kanadyjskich uczonych dowodz�, �e wbrew powszechnemu przekonaniu chronotyp wieczorny wcale nie jest gorszy ni� poranny. My za� nie tyle powinni�my skupia� si� na walce z naszymi przyzwyczajeniami dotycz�cymi spania, ile stara� si� je inteligentnie wykorzysta�.

Gazeta Wyborcza

hmm... b�d� musia�a komu� wydrukowa� ten artyku�, �eby go sobie dobrze przyswoi�

b�d� musia�a komu�...
chyba nawet wiem, komu...
Siostra - bo my to jeste�my pokrewne dusze i rozumiemy si� bez s��w!

hmm... b�d� musia�a komu� wydrukowa� ten artyku�, �eby go sobie dobrze przyswoi�
ech... ten kto� bardzo chcia�by pospa� sobie d�u�ej, ale po prostu nie mo�e
ale nie o to mi chodzi�o, raczej o czepianie si� tych, co lubi� d�u�ej pospa�

raczej o czepianie si� tych, co lubi� d�u�ej pospa�

to nie zrozumia�em
No to ja chyba te� �le zrozumia�am Ew�

Wątki

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Pogranicza