Europa pod wulkanem jeszcze kilka dni

Start

Pogranicza

Mieli�my pecha, bo wiatr zwykle spycha popi� z islandzkich wulkan�w nad Arktyk�. Wulkan Eyjafj�ll, kt�ry obudzi� si� po blisko dwustuletnim �nie, sparali�owa� ruch lotniczy nad Europ� P�nocn� i �rodkow�.

Tomasz Ulanowski: Kiedy wulkan Eyjafj�ll wreszcie si� uspokoi?

Dr Thorvaldur Thordarson*: Na razie nic nie wskazuje na to, �eby erupcja wygasa�a. Mo�e jeszcze potrwa� dzie�, tydzie�, miesi�c albo ca�e lata.

Czy naukowcy w og�le potrafi� przewidzie� zachowanie wulkanu?

- Niestety, nauka jest tu bezradna, mo�emy tylko zgadywa�. Nawet wulkan, kt�ry ju� wygas�, jutro mo�e zn�w wybuchn��.

Kiedy samoloty b�d� mog�y znowu lata�?

- C�, nie mamy poj�cia, jak ta erupcja b�dzie dalej przebiega�. Ale kiedy tylko zmieni si� uk�ad wiatr�w nad Europ�, niebo si� przeja�ni. My�l� wi�c, �e w najgorszym razie ten parali� potrwa jeszcze kilka dni.

Co stanie si� z t� chmur�? Poleci gdzie� dalej czy opadnie na ziemi�?

- Py� w ko�cu opadnie. Ale trudno powiedzie�, gdzie i kiedy. Tu te� wszystko zale�y od uk�ad�w atmosferycznych.

Przypomina pan sobie jakie� erupcje wulkaniczne na Islandii, kt�re wywo�a�yby takie zamieszanie?

- Islandia ju� kilka razy zasypywa�a popio�em wulkanicznym powietrze nad Europ�. W latach 1783-84 podczas erupcji wulkanu Laki, w roku 1918, kiedy wybuch�a Katla, i w 1947 r., kiedy da�a o sobie zna� Hekla. Trudno jednak m�wi� o zamieszaniu, bo albo nie by�o jeszcze samolot�w, albo ruch lotniczy by� dopiero w fazie niemowl�ctwa.

W ci�gu ostatnich 50 lat �aden islandzki wulkan nie sparali�owa� ruchu lotniczego nad Europ�. One oczywi�cie wybucha�y, ale wiatr zwiewa� chmury py�u nad Arktyk�.

Islandia le�y na styku dw�ch wielkich p�yt tektonicznych - p�nocnoameryka�skiej i euroazjatyckiej. Jest terytorium granicznym pomi�dzy Ameryk� a Eurazj�, gor�cym punktem na Oceanie Atlantyckim, buzuj�cym od aktywno�ci wulkanicznej, obfituj�cym w gejzery. Jak cz�sto zdarzaj� si� tam erupcje wulkan�w?

- Co 3-5 lat. Nie wszystkie jednak s� tak "wybuchowe", jak ta, czyli, jak m�wi� wulkanolodzy, "eksplozywne" - takie, podczas kt�rych na niebie pojawia si� chmura py�u. S� te� erupcje lawowe.

A jak pan ocenia si�� wybuchu wulkanu Eyjafj�ll?

- To jest niewielka erupcja, skal� podobna do typowych wybuch�w w�oskiej Etny, cho� w jej efekcie do atmosfery dosta�o si� wi�cej popio��w.

Py� wulkaniczny jest gro�ny dla os�b podr�uj�cych samolotami, uszkadza m.in. silniki. A co z lud�mi na ziemi? Czy kiedy py� opadnie, b�dzie niebezpieczny?

- Zagro�enie dla zdrowia, je�li w og�le, b�dzie bardzo niewielkie.

Wielkie erupcje py��w wulkanicznych nieraz ogranicza�y dop�yw �wiat�a s�onecznego i sch�adza�y nam klimat. Po wybuchu indonezyjskiego wulkanu Tambora rok 1816 przeszed� do historii jako "rok bez lata". Ucierpia�o rolnictwo m.in. w Europie i Ameryce P�nocnej.

- Tymczasowe sch�odzenie klimatu na razie nam nie grozi. Erupcja by�a niewielka i zbyt ma�o py�u dosta�o si� do atmosfery.

* Dr Thorvaldur Thordarson jest islandzkim wulkanologiem. Pracuje na Uniwersytecie w Edynburgu w Wielkiej Brytanii

Czy ta chmura nas zabije?

Unosz�ca si� na du�ych wysoko�ciach chmura py�u wulkanicznego nie powinna by� gro�na dla zdrowia - twierdz� wulkanolodzy.

Gdy wielka chmura py�u wulkanicznego przemieszcza si� nad Europ�, zamykane s� kolejne lotniska, a z u�ytku wy��czono przestrze� powietrzn� nad ca�� Polsk�, coraz cz�ciej pojawiaj� si� pe�ne niepokoju pytania: "Jak py� z wulkanu znajduj�cego si� pod lodowcem Eyjafjallajokull wp�ynie na nasze zdrowie?"; "Czy w te dni warto zosta� w domu?"; "Czy nale�y zaopatrzy� si� w specjaln� maseczk� na twarz?".

David Epstein z �wiatowej Organizacji Zdrowia twierdzi, �e Europejczycy powinni zosta� w domu, je�li chmura zacznie gwa�townie opada�, bowiem cz�steczki zawarte w pyle mog� podra�nia� p�uca. Zastrzega przy tym, i� nie dysponuje dok�adnymi badaniami na temat wp�ywu py�u wulkanicznego na ludzkie zdrowie, ale obawia si�, �e wulkaniczna chmura mo�e mie� niekorzystny wp�yw na osoby dotkni�te astm� lub rozedm� p�uc.

Opublikowane do tej pory badania, np. wydana przed kilkoma laty w czasopi�mie "Bulletin of Volcanology" praca naukowc�w z Uniwersytetu Cambridge analizuj�ca m.in. erupcje Mount St. Helens (USA) i Soufriere Hills (wyspa Montserrat na Morzu Karaibskim), a tak�e przeprowadzona przez japo�skich badaczy i wydana przez magazyn "Archives of Environmental Health" analiza zdrowia ludzi mieszkaj�cych w pobli�u wulkanu Sakurajima (japo�ska prowincja Kiusiu), nie wykazuj� wyra�nego zwi�zku mi�dzy wybuchami wulkan�w a stanem zdrowia okolicznych mieszka�c�w.

Wiele wskazuje na to, i� py� wulkaniczny pozostaje niegro�ny, dop�ki chmura znajduje si� wysoko - mo�e by� wtedy zab�jcza dla silnik�w samolot�w, ale nie powinna zrobi� ludziom krzywdy. Agenda ds. zdrowia ONZ na bie��co �ledzi ruch chmury i nie wyda�a jeszcze o�wiadczenia, jakoby py� wulkaniczny zacz�� gwa�townie opada� nad Europ�.

Na razie nie ma wi�c powodu, aby wpada� w panik� z powodu wybuchu islandzkiego wulkanu. Du�o gro�niejsze dla naszych p�uc s� np. dym papierosowy, spaliny czy praca w kopalni lub fabryce azbestu.

Gazeta Wyborcza

Najwi�ksze erupcje wulkaniczne od XX wieku

Wybuch podlodowcowego wulkanu Eyjafjoell na Islandii nie nale�y do najwi�kszych w najnowszych dziejach erupcji. Palma pierwsze�stwa nale�y do wulkanu Novarupta w Parku Narodowym i Rezerwacie Katmai na Alasce. Pot�ne rozmiary mia�y tak�e wybuchy Pinatubo i G�ra �w. Heleny.

Novarupta wybuch� w 1912 r., zmieni� krajobraz ca�ej lokalnej prowincji Katmai. Ogromne ilo�ci gor�cych popio��w, py��w i pumeksu poszybowa�y w g�r� z krateru wulkanu. Przez ponad dwie doby wydoby�o si� oko�o 35 km sze�c. materia�u skalnego, a oko�o 15 km sze�c. magmy. Niebo zosta�o pokryte py�ami; nawet odleg�e rejony na p�nocy. Nieopodal, na wyspie Kodiak ludzie nie potrafili ujrze� przez 2 dni latarki, kt�r� trzymali we w�asnych d�oniach. W kanadyjskim mie�cie Vancouver wyst�pi�y kwa�ne deszcze, kt�re niszczy�y ro�linno�� i pola uprawne.

Gdy blokuj�cy �wiat�o s�oneczne py� w ko�cu opad�, mieszka�com wyspy ukaza� si� obraz zniszcze�. Dachy ich dom�w zapad�y si� pod kilkudziesi�ciocentymetrow� warstw� popio�u, cz�� budynk�w zosta�a pogrzebana pod b�otnymi lawinami, kt�re zesz�y z pobliskich wzg�rz. Olbrzymie by�y straty w przyrodzie. Zniszczone lasy, o�lepione py�em i pad�e z g�odu zwierz�ta - tak wygl�da� p�wysep Alaska i po�o�one w jego pobli�u wyspy. Gdyby wybuch o tej sile nast�pi� w Nowym Jorku, nikt w tym mie�cie by nie prze�y� - pisze U.S. Geological Survey.

Ogromne ilo�ci wyrzuconego materia�u sprawi�y, i� wykszta�ci� si� krater o szeroko�ci dw�ch kilometr�w, a to z kolei spowodowa�o zapadniecie si� sto�ka wulkanicznego Mount Katmai, le��cego w odleg�o�ci 10 kilometr�w od zdarzenia. Gor�ca lawa wylewa�a si� na odleg�o�� oko�o 21 kilometr�w wszystkimi dolinami. Py� wulkaniczny pokry� ponad 60 km s�siednich kompleks�w le�nych. Temperatura lawy przekracza�a 645 stopni C. Dopiero po czterech latach od wybuchu przyby�a tam grupa naukowc�w z tzw. National Geographic Society. Zobaczyli ogrom zniszcze� na ca�ym terenie, pobrali pr�bki do bada�.

Cztery lata p�niej w 1916 r. krater po wybuchu zbadali uczestnicy wyprawy zorganizowanej przez National Geografic Society, kt�rej przewodniczy� Robert Griggs. Na szczycie licz�cej obecnie 2047 m.n.p.m. g�ry odkryto szeroki na 5 kilometr�w krater, kt�ry zast�pi� wcze�niejszy, znacznie wy�szy wierzcho�ek. Sensacj� dla naukowc�w by�y w�wczas �lady po dymach. Jak opisywa� w swojej pracy Griggs podczas i po wybuchu "ca�a dolina, jak okiem si�gn��, by�a pe�na dym�w, kt�rych setki, nie - tysi�ce, dos�ownie dziesi�tki tysi�cy wydobywa�y si� ze sp�kanego pod�o�a". Ten licz�cy ok. 120 km. kw. teren nazwano Dolin� Dziesi�ciu Tysi�cy Dym�w.

Drugi pod wzgl�dem wielko�ci w XX wieku by� wybuch kompozytowego wulkanu Mount Pinatubo, kt�ry tworzy �uk wulkaniczny Luzon na Filipinach. Zdaniem wulkanolog�w jego dawna wysoko�� - 1.745 m. n.p.m. by�a prawdopodobnie efektem na�o�enia si� du�ej ilo�ci materia�u wulkanicznego podczas pot�nej erupcji oko�o 500 lat temu. Na �yznych ziemiach le��cych u podn�a wulkanu mieszka�o oko�o 30.000 tysi�cy ludzi. W niewielkiej odleg�o�ci znajdowa�o si� 500-tysi�czne miasto i dwie ameryka�skie bazy wojskowe.

W czerwcu 1991 roku podczas erupcji zniszczeniu uleg� sto�ek wulkanu, a uwolnione zosta�o oko�o 5-6 kilometr�w sze�ciennych materia�u wulkanicznego. Sto�ek zapad� si� a w jego miejscu powsta� krater o szeroko�ci 2 kilometr�w, obecnie wype�niony przez jezioro Pinatubo. Wok� wulkanu, na obszarze 4 tys. km.kw. zalega�a 5- centymetrowa warstwa py�u. Pinatubo w ci�gu dw�ch dni wyrzuci� do atmosfery wi�cej dwutlenku w�gla ni� Etna przez ca�y rok - oko�o 250 mln ton CO2 - podaje Wolfe EW, Hoblitt w publikacji zamieszczonej w US Geological Survey.

Wulkan G�ra �wi�tej Heleny - trzeci pod wzgl�dem rozmiar�w erupcji - to czynny wci�� wulkan w USA. Liczy oko�o 40 tys. lat i jest jednym z m�odszych i najbardziej aktywnych wulkan�w w G�rach Kaskadowych. Swoj� z�� s�aw� zawdzi�cza spektakularnej erupcji z 1980 r. By�a to jedna z pierwszych erupcji przewidzianych przez s�u�by wulkanologiczne - poprzedzi�o j� powstanie wybrzuszenia na p�nocnym stoku i liczne trz�sienia ziemi. Jedno z nich spowodowa�o osuni�cie si� ca�ego p�nocnego boku g�ry, co by�o najwi�kszym zarejestrowanym osuwiskiem w historii - podaje U.S. Geological Survey.

Erupcja wyrzuci�a w powietrze prawie jedn� trzeci� obj�to�ci g�ry i mia�a si�� oko�o 400 megaton trotylu, czyli 20 tys. razy wi�ksz� ni� pierwsza bomba atomowa zrzucona na Hiroszim�. Spowodowa�a ca�kowite zniszczenie ponad 600 km kw. lasu, a kolejne 300km kw. nieodwracalnie zmieni�a. S�up popio�u mia� wysoko�� 18 kilometr�w, 800 tys. metr�w sze�ciennych py�u i popio�u spad�o tylko na samo miasto Yakima. Dzi�ki zainstalowanym instrumentom pomiarowym i badawczym erupcj� przewidziano na ponad dwa tygodnie wcze�niej. Uda�o si� ewakuowa� mieszka�c�w okolic ale i tak zgin�o 57 os�b, g��wnie drwali i samotnik�w mieszkaj�cych w borach. Zniszczonych zosta�o 250 dom�w. Od 1980 roku wulkan �w. Heleny sporadycznie daje oznaki aktywno�ci.

Wulkan Eyjafjoell zacz�� wykazywa� oznaki aktywno�ci ju� w marcu po blisko 200 latach u�pienia. Wulkan znajduje si� oko�o 120 km na wsch�d od stolicy Islandii Reykjaviku. Pierwsza erupcja nast�pi�a 20 marca po blisko dw�ch wiekach ciszy. Wybuch wulkanu nast�pi� pod lodowcem Eyjafjallajokull. Woda w okolicznych rzekach podnios�a si� o 3 metry i zala�a m.in. g��wn� drog� na wyspie. Przemieszczaj�ca si� chmura popio�u wulkanicznego parali�uje ruch lotniczy w Europie.

Wed�ug naukowc�w erupcja, kt�ra nast�pi�a pod lodowcem by�a 10-20 razy silniejsza od tej, kt�ra w ubieg�ym miesi�cu obudzi�a wulkan po blisko 200 latach u�pienia. "Ten wybuch jest o wiele gwa�towniejszy poniewa� oddzia�uje z lodem i wod�" - powiedzia� Andy Russell, ekspert zajmuj�cy si� badaniem powodzi glacjalnych z Uniwersytetu Newcastle w Anglii P�nocnej.

320-tysi�czne spo�ecze�stwo Islandii mieszka na jednym wielkim wulkanie. Wyspa le�y bowiem na granicy dw�ch wielkich p�yt tektonicznych: eurazjatyckiej i p�nocnoameryka�skiej. Na Islandii oraz mniejszych s�siednich wysepkach znajduje si� oko�o 130 wulkan�w, z tego 18 jest lub by�o czynnych od czas�w zasiedlenia Islandii w 874 roku. Szacuje si�, �e w ci�gu ostatnich 500 lat z islandzkich wulkan�w wydosta�a si� ilo�� lawy r�wna po�owie ilo�ci lawy ze wszystkich innych erupcji na ca�ym �wiecie.

PAP Nauka

O wulkanach jeszcze TU i TU
Cztery wulkany, kt�re mog� zagrozi� �wiatu

Aktywno�� sejsmiczna i wulkaniczna to codzienno�� na naszej planecie. Ostatnio okaza�o si�, jak wra�liwa jest na to nasza cywilizacja - m�wi dyrektor Instytutu Nauk Geologicznych PAN prof. Marek Lewandowski, dodaj�c, �e mo�liwe s� powa�niejsze wybuchy wulkan�w.

Eksperci zgadzaj� si�, �e miliardowe straty, jakie powoduje dla transportu lotniczego wybuch islandzkiego wulkanu Eyjafjoell, odbij� si� na kondycji ca�ej europejskiej, a mo�e nawet �wiatowej gospodarki. Trwa szacowanie koszt�w parali�u komunikacyjnego, chocia� nadal nikt nie potrafi okre�li�, jak d�ugo on potrwa. Zdaniem prof. Lewandowskiego, obecne wydarzenia pokazuj�, �e nasza cywilizacja, rozwijaj�c nowoczesne technologie, musi si� liczy� z tym, �e mog� one zawie�� w ka�dej chwili, bo na naturalne zjawiska zachodz�ce na Ziemi nie mamy wp�ywu.

- Kiedy w XIX wieku wybucha�y wulkany, niekiedy wyrzucaj�c o wiele wi�ksze ilo�ci py��w, to ludzie przechodzili nad tym do porz�dku dziennego, nawet je�li eksplozja powodowa�a zmiany klimatyczne. W 1815 r. dosz�o do wybuchu wulkanu Tambora w Indonezji. Py� wyrzucony wtedy do atmosfery obj�� w zasadzie ca�y glob, a w 1816 r. nie by�o lata, bo z powodu zablokowania przez py� dost�pu promieni s�onecznych klimat na Ziemi czasowo si� och�odzi�. Zapylenie atmosfery trwa�o ca�y rok. Mo�na sobie wyobrazi�, jak wygl�da�yby nasze problemy z transportem lotniczym, gdyby co� takiego sta�o si� teraz. A przecie� mamy wi�ksze u�pione wulkany ni� Tambora - powiedzia�.

Jednym z takich wi�kszych wulkan�w, zdaniem Lewandowskiego, jest Marsili, znajduj�cy si� na Morzu Tyrre�skim, w pobli�u Sycylii i Sardynii. To podwodny sto�ek wulkaniczny, kt�rego podstawa znajduje si� na g��boko�ci ok. 4 tys. metr�w, a wierzcho�ek ok. 500 metr�w pod powierzchni� wody. Odkryto go w latach 50. ubieg�ego wieku, ale pierwsze naukowe dane na jego temat pojawi�y si� dopiero w 1999 r.

- Marsili jest bardzo niestabilny i na razie niewiele o nim wiemy. Wed�ug badaj�cych go wulkanolog�w, wymaga sta�ej obserwacji. Je�eli wybuchnie tak, jak wybuchaj� wulkany tej wielko�ci, to b�dzie to katastrofa dla ca�ego basenu Morza �r�dziemnego. Mo�na spodziewa� si� fal tsunami, wyrzutu py��w i gaz�w - ostrzeg� geolog. Wed�ug niego, skutkami takiej erupcji b�d� nie tylko bezpo�rednie zagro�enia powodzi�, gor�cym py�em i magm�. "Mamy tutaj ulokowane swoje pieni�dze, ludzie maj� domy, pola uprawne. Katastrofa w takim regionie powoduje spadki na gie�dach, panik�, przynajmniej czasow� migracj�" - t�umaczy� Lewandowski.

Nie jest to jedyny aktywny wulkanicznie region zamieszkany przez du�� liczb� ludzi. - Ca�a Japonia jest aktywna sejsmicznie i wulkanicznie, a ludzie jednak chc� tam mieszka�. Z jakiego� powodu nasze przywi�zanie do miejsc niebezpiecznych jest bardzo silne. W pobli�u wulkan�w ludzie osiedlaj� si�, bo py� wulkaniczny u�y�nia ziemi� od uprawy. Dla niekt�rych cywilizacji sko�czy�o si� to tragicznie, ale ludzie wracaj�, by mieszka� w tych miejscach - powiedzia�.

Najbardziej znanym przyk�adem katastrofy po wybuchu wulkanu jest wybuch Wezuwiusza, kt�ry w I w n.e. zniszczy� kilka rzymskich miast po�o�onych w rejonie dzisiejszego Neapolu, w tym du�e i bogate Pompeje, zabijaj�c setki ich mieszka�c�w, kt�rzy nie zdecydowali si� lub nie zdo�ali uciec. - Innym przyk�adem jest wyspa Thera, w archipelagu Santoryn w Grecji. Tam ponad 1500 lat temu istnia�a wspania�a cywilizacja. Ale ci ludzie nie wiedzieli, �e zbudowali swoje osady na wulkanie. Kiedy wybuch�, musieli je porzuci�, zanim zosta�y zniszczone. O Santorini m�wi si�, �e to by�a mityczna Atlantyda, kt�ra uleg�a zag�adzie - opowiada� geolog.

Inny wulkan w tamtym rejonie �wiata, kt�ry, wed�ug Lewandowskiego, w ka�dej chwili mo�e wybuchn��, to sycylijska Etna - najwi�kszy wulkan na l�dzie europejskim. Do widoku dymi�cej g�ry mieszka�cy okolicznych miast ju� si� przyzwyczaili, ale to nie znaczy, �e przesta�a ona im zagra�a�. Nie tylko zreszt� im.

Tak�e Islandia, na kt�rej znajduje si� obecnie przysparzaj�cy problem�w europejskiemu lotnictwu Eyjafjoell, jest �r�d�em potencjalnego zagro�enia. - To w�a�ciwie jeden wielki wulkan. Znajduj�c si� tam mo�na mie� wra�enie, �e jest si� na pokrywce buzuj�cego garnka, pod kt�r� gotuje si� stale woda i p�ynne ska�y" - t�umaczy� ekspert. Na Islandii dochodzi�o ju�, jak m�wi�, do seryjnych wybuch�w dw�ch lub wi�cej wulkan�w. Nie wiadomo jednak, czy teraz te� jest takie zagro�enie. - Je�eli komory magmowe s�siaduj�cych wulkan�w s� ze sob� po��czone, to przewa�nie eksplozja jednego powoduje obni�enie ci�nienia w drugim. Je�li nie s� po��czone, to wybuch w jednym wulkanie mo�e spowodowa� os�abienie struktury ska� w drugim i nast�pny wybuch jest bardziej prawdopodobny - t�umaczy�.

Wed�ug niego, Islandia, w przeciwie�stwie do wi�kszo�ci wulkanicznych obszar�w na Ziemi, nie znajduje si� w miejscu zachodzenia na siebie p�yt tektonicznych. - To obszar wulkaniczny, kt�ry ma swoje �r�d�o w g��bokich warstwach Ziemi, nawet w okolicy j�dra Ziemi. Takie miejsca nazywamy plam� gor�ca, punktem gor�ca lub pi�ropuszem p�aszcza - wyja�ni�. Islandia, jak podkre�li�, powsta�a w wyniku aktywno�ci wulkanicznej i mo�na znale�� mn�stwo dowod�w na to, �e wulkany na tej wyspie zawsze by�y bardzo aktywne - m.in. zwa�y popio��w, kt�re 57 tys. lat temu niesione wiatrem dotar�y na Grenlandi� i do dzi� zachowa�y si� w lodzie.

Pi�ropuszem p�aszcza jest te� obszar wulkaniczny w parku narodowym Yellowstone w USA. Tam w ka�dej chwili mo�e wybuchn�� "super-wulkan". Nie wiadomo, kiedy mo�e to nast�pi�, wiadomo natomiast, �e poprzednie takie zjawisko mia�o miejsce ok. 600 tys. lat temu. - Wulkanolodzy ameryka�scy powa�nie bior� pod uwag� prawdopodobie�stwo rych�ego wybuchu. Wskazuj� na to pomiary wysoko�ci gruntu na sto�kach wulkanicznych, dokonywane przy pomocy systemu GPS, pomiary wyp�ywu ciep�a, obserwacja aktywno�ci gejzer�w i monitorowanie wstrz�s�w sejsmicznych. Wiadomo, �e tam si� co� dzieje - powiedzia� Lewandowski.

�e "co� si� dzieje" wiedzieli te� badacze na Islandii, obserwuj�cy takimi samymi metodami wulkan Eyjafjoell. - Informacje o tym, �e aktywno�� wulkanu wzrasta, by�y znane ju� w grudniu ubieg�ego roku. Niestety, takie obserwacje nie daj� mo�liwo�ci dok�adnego przewidzenia terminu wybuchu. Poza tym do wybuchu nie musi wcale doj��, aktywno�� wulkanu mo�e os�abn�� na skutek naturalnych proces�w, takich jak otwieranie si� nowych szczelin skalnych, do kt�rych mo�e uchodzi� magma lub woda - zaznaczy� naukowiec.

AFP
Ostrze�enia badaczy; "topniej�cy l�d i lawa mog� wywo�a� wybuch"

Brytyjscy wulkanolodzy i prezydent Islandii ostrzegaj� przed ryzykiem wybuchu wulkanu Katla na wyspie i wskazuj� na konieczno�� przygotowania si� na to wydarzenie.
- Nie by�bym zdziwiony, gdyby Katla wybuch� w najbli�szym roku, ale o tym, jaki to b�dzie mia�o wp�yw na Wielk� Brytani� i p�nocn� Europ� b�dzie zale�a�o od kierunku wiatru - powiedzia� w dzisiejszym wydaniu dziennika "The Independent" prof. Bill McGuire z UCL w Londynie (University College London).

McGuire, kt�ry zasiada w brytyjskim sztabie antykryzysowym Cobra wskazuje, i� czynny Katla jest 10 razy wi�kszy ni� znajduj�cy si� w s�siedztwie Eyjafjoell i ma znacznie wi�kszy krater - obecnie pokryty lodow� czap�. Kombinacja topniej�cego lodu z law� spowoduje eksplozj� i wyrzucanie popio�u w atmosfer�.

Obawy McGuire'a podziela prof. Jon Davidson z uniwersytetu w Durham, zauwa�aj�c, i� wybuch wulkanu Eyjafjoell zwykle poprzedza wybuch Katli.

Prezydent Islandii Olafur Grimsson w pi�tkowym programie BBC Newsnight nazwa� niedawny wybuch wulkanu Eyjafjoell "drobn� generaln� pr�b�" poprzedzaj�c� erupcj� Katli. Wed�ug niego niewiadom� nie jest to, czy Katla wybuchnie, lecz kiedy to nast�pi.

Dlatego europejskie rz�dy i linie lotnicze powinny jego zdaniem zacz�� si� do tego przygotowywa�, np. zbada� skutki cz�stego latania przez chmury wulkanicznego py�u dla silnik�w samolot�w, ustali� limity py�u wulkanicznego niepowoduj�ce szk�d w silnikach, skoordynowa� zarz�dzanie przestrzeni powietrznej.

Katla wybucha zwykle raz na ok. sto lat. Po raz ostatni erupcja wulkanu wyst�pi�a w 1918 r.

Mi�dzynarodowe Stowarzyszenie Przewo�nik�w Powietrznych (IATA) ocenia, �e straty linii lotniczych wywo�ane wulkanicznym py�em uwolnionym przez wybuch Eyjafjoell si�gn�y 1,3 mld euro.

onet/AFP

Po wybuchu wulkanu Europie grozi rok bez lata?

Islandzki wulkan znowu da� zna� o sobie. Niewykluczone, �e chmura mo�e w nast�pnych dniach znowu zawisn�� nad Europ�. Wybuchy wulkan�w zawsze wi�za�y si� ze zmianami na gorsze.

Czy popi� wulkaniczny r�wnie� w nast�pnych dniach b�dzie zak��ca� europejski obszar powietrzny zale�y od tego, w jakim kierunku przemie�ci si� chmura wulkaniczna. To uzale�nione jest od pr�d�w wiatrowych na wysoko�ci 5 do 10 kilometr�w - wyja�nia Thomas Saevert z niemieckiej s�u�by meteorologicznej Meteomedia.

Je�li wulkan jest b�dzie aktywny, m�wi Saevert, chmura dotrze przede wszystkim do Niemiec p�nocnych i p�nocno-zachodnich, co odczuje zw�aszcza ruch lotniczy. W zale�no�ci od po�o�enia chmur Saevert obiecuje "przepi�kne zachody s�o�ca", wywo�ane przez zjawisko za�amania si� �wiat�a, czyli zakrzywienia promieni �wietlnych przy przechodzeniu z jednego materia�u do innego.

To nie by� zbyt gwa�towny wybuch

Eksperci nie spodziewaj� si� jednak wi�kszego wp�ywu na pogod� w nast�pnych dniach, czy tygodniach. Do tego potrzeba by�oby gwa�towniejszej erupcji. Meteorolog Andreas Beck z Niemieckiej S�u�by Meteorologicznej m�wi, �e "tylko gwa�towne wybuchy wulkan�w, wyrzucaj�ce popio�y a� do stratosfery, mog� wp�yn�� na pogod�: "Gwa�towny wybuch mo�e w danym regionie zmieni� pogod� na kilka miesi�cy, natomiast bardzo gwa�towny mo�e na wiele lat zmieni� nawet klimat. Unosz�ca si� chmura wulkaniczna zakryje wtedy s�o�ce. Zmieni� si� pr�dy wiatrowe, a wilgotno�� powietrza i unosz�cych si� gaz�w po skropleniu wywo�a opady deszczu. Chmury wulkaniczne mog� si� rozprzestrzeni� na tysi�ce kilometr�w.

Erupcje wulkan�w sprzyjaj� och�odzeniu

Na d�ugotrwa�e zmiany klimatyczne decyduj�cy wp�yw ma przede wszystkim ilo�� emitowanej siarki.

Po erupcji wulkanu Pinatubo na Filipinach w 1991 roku, globalna temperatura spad�a o prawie p� stopnia. Wybuch meksyka�skiego wulkanu El Chichon w 1982 roku, wp�yn�� na obni�enie temperatury o 0,2 stopnia.

R�wnie� po erupcji wulkanu Laki w Islandii, w 1783 roku, odnotowano och�odzenie. P�kula P�nocna prze�y�a niezwykle surow� zim�. W Europie i Ameryce P�nocnej rok 1816 wszed� do anna��w meteorologicznych jako "rok bez lata". Od kwietnia do wrze�nia pada� tylko deszcz, grad i �nieg z deszczem. Konsekwencj� by�y nieurodzaj, epidemie i �mier� g�odowa setek tysi�cy ludzi. Uwa�a si�, �e spowodowa� to wybuch wulkanu w Indonezji w 1815 roku.

O najs�ynniejszym w historii wybuchu wulkanu �wiat jest dobrze poinformowany. Gdy Wezuwiusz wybuch� 24 sierpnia 79 roku po Chrystusie, pod popio�em wulkanicznym, pumeksem i warstw� b�ota znikn�y Pompeja i Herkulanum.

Z kolei w latach 1783-85 erupcje wulkan�w w Islandii na trwa�e zmieni�y map� polityczn� kontynentu. Nie do��, �e zgin�a 1/3 mieszka�c�w wyspy to w Europie przez wiele lat prawie tylko pada� deszcz. Chmura wulkaniczna przynios�a ch��d i g��d.

Erupcja wulkanu na indonezyjskiej wyspie Krakatau, w dniu 27. sierpnia 1883 roku, kt�ra poch�on�a 36 tysi�cy istnie� ludzkich, by�a tak gwa�towna (si�� wybuchu ocenia si� na sto tysi�cy bomb atomowych, zrzuconych na Hiroszim�), �e odg�os wybuchu s�yszalny by� w promieniu 3100 km.

PAP
Wulkaniczne o�ywienie? Problem na ca�e lata

Wybuch wulkanu Eyjafjoell, kt�ry zak��ci� transport lotniczy, mo�e by� przejawem wulkanicznego o�ywienia, kt�re Europa odczuje przez wiele miesi�cy lub nawet przez ca�e lata - ostrzegaj� naukowcy cytowani w tygodniku "Sunday Times"
- W drugiej po�owie XX w. wulkany by�y w fazie niskiej aktywno�ci cyklu, ale s� oznaki, �e zbli�amy si� do najwy�szego punktu cyklu - zaznaczy� prof. Thor Thordarson, wulkanolog z uniwersytetu w Edynburgu, w wypowiedzi cytowanej przez gazet�.

Jego zdaniem aktywno�� wulkan�w ma zwi�zek z ruchami w skorupie ziemskiej, wytwarzaj�cymi podziemne napi�cia na du�ej powierzchni. Narastanie napi�� powoduje wybuch wulkan�w, a ich zanikanie uspokaja je.

Opinii tej nie podziela geofizyk z uniwersytetu w Durham prof. Gillian Foulger. Nie wyklucza ona, i� korelacja wybuch�w kilku wulkan�w mo�e by� przypadkowa. Wskazuje, i� teoria prof. Thordarsona wymaga potwierdzenia przez dane statystyczne.

Zar�wno Thordarson, jak i Foulger ostrzegaj�, i� zagro�enie wulkaniczne nale�y traktowa� powa�nie, dzia�alno�� wulkan�w powinna by� �ci�le monitorowana, m.in. z u�yciem sejsmograf�w i systemu GPS.

Naukowcy badali 205 wybuch�w czterech islandzkich wulkan�w w ci�gu 1,1 tys. lat i ustalili, �e o�ywiaj� si� i uspokajaj� we wzajemnej korelacji mi�dzy sob� w cyklu trwaj�cym ok. 140 lat.

Wed�ug prof. Thordarsona, opr�cz wulkanu Eyjafjoell, kt�ry ju� wybuch�, zanosi si� na uaktywnienie co najmniej trzech innych wulkan�w na Islandii: Grimsvotn, Hekla i Askja. Ka�dy z nich jest pot�niejszy od Eyjafjoell.

Hekla wybuch�a z niewielk� si�� w 2000 r., ale ostatnio u sto�ka wulkanu zaobserwowano topnienie �niegu, co sugeruje, i� poziom lawy w sto�ku zacz�� si� podnosi�. Od 874 r. Hekla wybuch�a ok. 20 razy.

Inny aktywny wulkan Grimsvotn, po�o�ony pod lodowcem Vatnajoekull, wybuch� w 1996 r., powoduj�c stopnienie lodowcowej czapy i zalanie g��wnej obwodnicy w Islandii. Grimsvotn po��czony jest ze szczelin� wulkaniczn� Laki, kt�rej wybuch w 1783 r. wyplu� tak du�� ilo�� wulkanicznego py�u, �e och�odzi� ca�� p�nocn� p�kul� na trzy lata.

Wcze�niej naukowcy wskazywali na gro�b� wybuchu wulkanu Katla, po�o�onego ok. 23 km od Eyjafjoell. Zapalnikiem dw�ch spo�r�d trzech ostatnich erupcji Katli by� wybuch Eyjafjoell. Katl� uznano za wulkan bliski wybuchu na kr�tko przed erupcj� Eyjafjoell.

Dla europejskiego ruchu powietrznego erupcja Katli mia�aby znacznie gro�niejsze skutki. Richard Weller, wyk�adowca geografii z uniwersytetu Keele, uwa�a, �e Katla wyrzuci�aby w powietrze ogromn� chmur� py�u i wywo�a�aby w Islandii gigantyczn� pow�d�.

Prof. Stephen Sparks z uniwersytetu w Bristolu twierdzi, �e ka�dy wulkan jest inny. W 1821 r. Eyjafjoell by� aktywny przez 15 miesi�cy. Zdaniem Sparksa r�wnie� tym razem mo�e by� podobnie. Islandia ma ponad 30 wulkan�w.

PAP

Wątki

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Pogranicza